FORUM HAWAJE

chemisiaAa

Adat – tradycyjne, zwyczajowe prawo muzułmańskie.

Aisza – żona proroka Mahometa, miała duży wpływ na sprawy religii po jego śmierci.

Aksa – meczet w Jerozolimie na wzgórzu Moria, jeden z cenniejszych zabytków kultowych islamu.

Bajram – nazwa dwu świąt muzułmańskich. Duży bajram - 4-dniowe wielkie święto muzułmańskie u Turków po zakończeniu ramadanu (postu), okres pielgrzymek do Mekki. Mały bajram - w 70 dni po dużym.

Bidaa – termin teologii muzułmańskiej, oznaczający wszystkie rzeczy i idee niezgodne z Sunną.

Bismilla – formuła religijna, którą muzułmanin rozpoczyna wszelką pracę, umieszczana na początku książki.

Dżihad – "święta wojna" dobra ze złem tocząca się w sercach wyznawców islamu, współcześnie interpretowana przez terrorystów jako obowiązek zbrojnego szerzenia wiary.

Ezan – wezwanie muzułmanów na modlitwę.

Fakich – nauczyciel szkoły koranicznej.

Fatima – córka Mahometa, otoczona jest wielką czcią muzułmanów, szczególnie przez Szyitów.

Fetwa – fatfa – decyzja, opinia, oficjalne pouczenie dotyczące stosowania prawa islamu w konkretnej sprawie przedstawionej muftiemu.

Hadżż – obowiązująca każdego wyznawcę islamu, przynajmniej raz w życiu odbyć pielgrzymkę do Mekki.

Hadżar – czarny kamień w świątyni Kaaba w Mekce.

Hadżi – muzułmanin, który odbył na pielgrzymkę do Mekki, cieszy się szacunkiem, a nawet pewnymi przywilejami.

Hafiz – jedno z 99 świętych imion Boga, niekiedy nazywa się tak człowieka, który zna Koran na pamięć.

Hidżra – wyjście Mahometa z Mekki do Medyny 20.09.622 r. Od tego roku liczy się era muzułmańska.

Iblis – w wierzeniach muzułmańskich nazwa diabła, szatana.

Imam – ten kto prowadzi modły w meczecie oraz naukę religii.

Kaaba – ka'ba (sześcian) – sanktuarium na dziedzińcu największego meczetu w Mekce, w jego wschodnim narożniku znajduje się święty “czarny kamień” – cel pielgrzymek każdego muzułmanina.

Ketman – zwolnienie od przepisów religijnych w wypadku przymusu czy grożącej krzywdy.

Kibla – ustawienie się muzułmanina twarzą w kierunku Mekki podczas modlitwy.

Kismet – fatum – u muzułmanów z góry określony los każdego człowieka.

Kiswa – zasłona pokrywajaca sanktuarium kaaba w Mekkce.

Mahdi – wybawiciel, który ma się pojawić przed końcem świata.

Medyna – miasto w Arabii Saudyjskiej gdzie znajduje się grób mahometa.

Mekka – miasto w Arabii Saudyjskiej, miejsce narodzin Mahometa i obowiązkowej pielgrzymki każdego muzułmanina.

Miradż – legendarna podróż Mahometa do nieba w towarzystwie archanioła Gabriela.

Namaz – arkan muzułmański – obowiązek odmawiania modlitwy pięć razy dziennie.

Pir – według doktryny sufizmu jest przewodnikiem duchowym, opiekunem i nauczycielem wiernych.

Ramadan – nazwa 9 miesiąca roku księżycowego (ery muzułmańskiej), miesiąca postu od brzasku do zmierzchu (nocą można jeść i pić dowoli).

Sadżdżada – domowy dywanik do modlitwy.

Salat – rodzaj modlitwy odmawianej pięć razy dziennie przez muzułmanina.

Saum – post – jeden z podstawowych obowiązków muzułmanina.

Sufi – w islamie zwolennik mistycyzmu, propaguje ascezę i kontemplację.

Sunna – praktyka i teoria prawowiernych muzułmanów.

Szahada – szahadah – wyznanie wiary, jest pierwszym i głównym obowiązkiem religijnym każdego muzułmanina.

Tawaf – uroczyste rytualne okrążenie (obchodzenie) Kaaby, stanowiące część ceremoniału pielgrzymów muzułmańskich.

Ulama – ulema – grupa muzułmańskich teologów.

Zakat – w islamie jałmużna nakazana przez Koran.

Zem–Zem – źródło w Mekce, jeden z celów pielgrzymki.

chemisiaAa

Informacje ogólne
Islam jest ostatnią, wielką religią uniwersalną, jedną z religii objawionych, kontynuującą tradycje religii żydowskiej i chrześcijańskiej. Liczy obecnie ponad 700 milionów wyznawców, skupiających się głównie: w Afryce Północnej i na kontynencie azjatyckim- na Bliskim i Środkowym Wschodzie, w Indiach oraz w Azji Południowowschodniej.
Islam w ściślejszym tego słowa znaczeniu to przede wszystkim religia, której naczelnym "dogmatem" jest wiara "w Boga jedynego, Stworzyciela nieba i ziemi i wszystkich rzeczy widzialnych i niewidzialnych". Razem z naukami religijnymi związane jest "prawo"- szari'a, które też stanowi część objawienia, a więc ma sankcję religijną. Z religią w islamie łączy się również ściśle etyka, "moralność muzułmańska"- ilm al.- ach- lak. Islam w szerszym tego słowa znaczeniu to cała kultura i cywilizacja, państwo i prawo, historia muzułmańska, filozofia i sztuka. Tak więc, zwłaszcza filozofia arabsko- muzułmańska oraz sztuka, a w szczególności architektura noszą na sobie bardzo wyraźne piętno świętej Księgi islamu- Koranu oraz sunny Proroka.
Islam z chwilą swego powstania zaczął nową epokę w historii ludów, które go przyjęły. Szczególnie ogromne znaczenie miał dla Arabów, wśród których się zrodził i gzie się głównie ukształtował. Luźno żyjące plemiona arabskie, koczujące po pustyniach Arabii, niebawem miały się zjednoczyć i stworzyć jeden lud, a szybko i naród arabski. Ogromną zasługą Proroka islamu- Mahometa- było to, iż potrafił on zmobilizować i zjednoczyć w imię nowej religii, zwalczające się często plemiona beduińske w jedną społeczność i w jedno państwo. Można więc śmiało powiedzieć, że Mahomet był nie tylko prorokiem nowej religii- islamu, lecz również twórcą narodu arabskiego, który miał zacząć niebawem swoją wielką, pełną sukcesów i chwały historię.
W póżniejszym okresie historycznym weszły w orbitę islamu inne ludy - Persowie, Turcy, Mongołowie, Hindusi i Malajowie, tak iż islam stał się religią uniwersalną. W ten sposób powstała jedna, choć wielonarodowa, wielka "społeczność muzułmańska"- umma islamijja, która, mimo różnorodności swoich wyznawców, wykazuje pewną jednolitość. Islam bowiem wywarł bardzo silne piętno na swoich wyznawcach, kształtując w nich pewną specyficzną mentalność muzułmańską, bez względu na ich poprzednie tradycje narodowe, kulturalne i religijne.
[size=18][b]Co to jest islam?

Islam jest to religia i państwo jednocześnie, prawo i ideologia obejmująca całość życia jednostkowego i społecznego jego wyznawców. Inaczej mówiąc, islam jest religią, która się zajmuje w równej mierze życie człowieka na tym świecie, jak i jego "życiem ostatycznym", a więc prawdami wiecznymi, jak również państwem, rodziną, małżeństwem itp. Władza świecka w islamie jest związana ściśle z władzą duchowną.
Islam jako religia jest rygorystycznie monoteistyczny, nie dopuszcza więc nawet cienia czy pozoru politeizmu, jest jeden jedyny Bóg- Allah i nie ma żadnego innego bóstwa. Tak więc, w pojęciu rygorystycznych muzułmanów, nawet religia chrześcijańska przez swój dogmat o Trójcy świętej posiada elementy politeizmu.
Islam nie posiada instytucji "kościoła", nie ma też duchowieństwa w rozumieniu np. chrześcijańskim, nie ma więc w społeczności muzułmańskiej podziału na duchowieństwo i ludzi świeckich. Jeśli istnieją w islamie bractwa religijne, które są nawet bardzo rozpowszechnione, to, po pierwsze, nie jest to zgodne z duchem pierwotnego islamu, a po drugie, są to zgromadzenia ludzi świeckich, którzy zbierają się wspólnie dla odprawiania wspólnych ceremoniałów i modlitw. Nie są to "zakony" w ścisłym tego słowa znaczeniu. Islam odnosi się negatywnie do życia w celibacie i zachęca do małżeństwa, a Koran poświęca wiele uwagi rodzinie i małżeństwu.
[size=18][b]Moralność muzułmanów
[i]Moralność muzułmanów jest oparta na naukach zawartych w Koranie i sunnie proroka, na islamu prawie, które ma charakter totalitarny, rządzący każdą czynnością człowieka należącego do społeczności muzułmańskiej. Praktyczne zasady etyki muzułmańskiej są zawarte w każdym dziale prawnym (fikh) i stosownie do nich czyny są dzielone na klasy w zależności od następujących kategorii: 1) istotne obowiązki, których wypełnianie jest wynagradzane, a zaniedbanie karane (fard, wadżib). 2) obowiązki zalecane, lecz nieistotne, których wypełnienie jest nagradzane, ale zaniedbanie nie jest karane (mandub). 3) czynności prawnie i moralnie obojętne (dża'iz, mubah). 4) czyny ganione, lecz nie zakazane (makruh). 5) czyny zabronione i karalne (haram).
Największą zbrodnią w islamie jest odstępstwo od wiary (kufr), a następnie: morderstwo, nierząd, sodomia, picie wina, kradzież, fałszywe świadectwo, oszczerstwo, odmowa jałmużny. Do zasad moralnych islamu należy przestrzeganie obowiązków islamu.
Obowiązki islamu
Każdego muzułmanina, czyli wyznawcę islamu obowiązują:
1) szahada
2) salat
3) zakad
4) saum
5) hadżdż
Obowiązki te nazywają się w teologii muzułmańskiej pięcioma filarami islamu. Szerzenie ich, zalecane przez Koran za pomocą oręża, czyli przez świętą wojnę, nazywa się dżihad.
W związku z tym, iż islam zajmuje się wiele "sprawami tego świata", od samego początku popierał on bardzo naukę i szkolnictwo, nakazując "poszukiwać wiedzy od kolebki do grobu". Toteż w islamie rozwinęła się bardzo szybko nauka, filozofia, zakwitła bogata, nawet wyrafinowana kultura. To wszystko miało sprzyjać pomyślności w życiu na tym świecie, jako przygotowaniu do życia w świecie przyszłym.
Islam współczesny
Islam jest nadal religią dynamiczną i żywotną również w nowych, naszych czasach. Można śmiało powiedzieć, że islam, spośród wielkich religii, najbardziej odpowiada duchowi nowych czasów; jest bowiem religią bardzo humanistyczną w swoich założeniach, ponieważ, troszczy się bardzo o pomyślność i dobrobyt materialny swoich wyznawców.
Jest to religia bardzo żywa we współczesnym świecie islamu, wiąże się bowiem z państwem i polityką, co tkwi w jej istocie od początku, a jej duch jest widoczny i oczywisty w prawodawstwie krajów muzułmańskich.
Religia ta zostawiła swe niezatarte piętno, tworząc specyficzną kulturę i cywilizację arabsko- muzułmańską i muzułmańską, kreśląc jej rozwój od początków siódmego wieku do naszych czasów, tj. do drugiej połowy XX wieku.

chemisiaAa

Judaizm mowi ze:Bóg istnieje. Objawił się patriarchom jako prawodawca i zawarł z nimi przymierze. Wymaga, aby naród w ten sposób wybrany pozostał mu wierny i postępował według reguł przekazanych Mojżeszowi. I to właściwie już wszystko co wspólne jest wielu odmianom najstarszej wielkiej religii monoteistycznej.Jako "Judaizm" zostal nazwany przez Sobór Watykański II.
Przez wieki praktykowany w rozproszeniu, pozostał religią Żydów w diasporze, co nie znaczy, że jest to wyznanie, które praktykować można wyłącznie po spełnieniu ścisłych kryteriów etnicznych, czyli tylko wtedy, kiedy pochodzi się od matki należącej do narodu Izraela. Można przyjąć judaizm nie będąc Żydem. Naturalnie istnieją również Żydzi nie będący wyznawcami judaizmu.

Podstawą tej religii jest Tora, czyli pięć pierwszych ksiąg wspólnego dla wszystkich religii chrześcijańskich Starego Testamentu. Zasady wiary czerpane są właśnie stamtąd, oraz z Mojżeszowych tablic z Dziesięciorgiem Przykazań, znowu obowiązujących zarówno chrześcijan jak i wyznawców judaizmu. Dodatkowym źródłem praktycznych wskazówek dotyczących pozostawania w zgodzie z zasadami religii w codziennym życiu jest Talmud. Dzieło zbiorowe, zredagowane przez kapłanów i myślicieli, którzy po zburzeniu Świątyni Jerozolimskiej i wypędzeniu Żydów z ojczyzny zdecydowali o konieczności opracowania wskazań, służących przetrwaniu wiary i obyczajów przodków w diasporze (na wygnaniu właśnie), do czego, jak uważali, zobowiązywało ich zawarte z Bogiem przymierze.

Podstawowe symbole judaizmu to gwiazda zbudowana z przenikających się dwóch trójkątów równobocznych, zwana Magen David (tarcza Dawida) oraz siedmioramienny świecznik noszący nazwę menora.

Miejscem praktykowania kultu, ale także spotkań i celebrowania wydarzeń ważnych dla gminy religijnej, jest dla wyznania mojżeszowego synagoga albo, zwłaszcza w Ameryce, temple, świątynia judaizmu reformowanego. Językiem liturgii jest przede wszystkim hebrajski, chociaż trudno mówić w przypadku judaizmu o analogiach do nabożeństw chrześcijańskich, bowiem poza świętami i szabatem, podczas których obowiązują specjalne rytuały, zgromadzenia takie służą przede wszystkim modlitwie i czytaniu Tory.

Praktykujących wyznawców judaizmu obowiązuje 613 nakazów, wynikających zarówno z Biblii (zwłaszcza z Księgi Kapłańskiej i Księgi Powtórzonego Prawa) jak i z Talmudu, a dotyczą one spraw z tak szerokiego zakresu jak z jednej strony zasady liturgii, a z drugiej przestrzeganie prawidłowej diety.

Dwa podstawowe przykazania judaizmu to miłość do jedynego Boga, a zaraz potem miłość do bliźniego.

Wyznanie mojżeszowe zakazuje, między innymi, bałwochwalstwa, czyli oddawania czci religijnej bogom innym niż Ten, Który Jest czyli JHVH (obowiązuje zasada nie wymawiania jego imienia) i który zawarł z patriarchą Abrahamem z domu Leviego wieczne przymierze. Innym ciężkim przewinieniem religijnym jest bluźnierstwo, a także kazirodztwo i zabójstwo. Potępiana jest kradzież i kłamstwo. Judaizm nakazuje swoim wyznawcom miłosierdzie, ofiarność i sprawiedliwość.

Bardziej szczegółowe wskazówki, zawarte przeważnie w Talmudzie, regulują zagadnienia praktycznego udziału jednostki w życiu religijnym. Dotyczy to obrzędów "przejścia", a więc najpierw obrzezania, czyli przyjęcia do wspólnoty wyznaniowej. Potem uroczystości zwanej "bar (a dla dziewczynki "bat") micwa", odpowiednika pierwszej komunii, a także ślubu i wreszcie pogrzebu. Dotyczy również sposobu celebrowania licznych świąt oraz szabatu, czyli dnia świętego, przestrzegania postów, świadczenia jałmużny, a także niektórych zasad życia rodzinnego i wręcz intymnego.

W tych samych pismach znajduje wyznawca judaizmu również i wskazówki jak stosować się do zasad tak zwanej koszerności (kosher" znaczy dosłownie "najlepszy"), a więc jak wybierać i przygotowywać pożywienie nie narażając się na grzech nieczystości. W tej dziedzinie przepisów jest bardzo wiele, na dodatek są skomplikowane, niemniej naczelną zasadą jest zakaz spożywania wieprzowiny i niektórych innych pokarmów, takich jak na przykład owoce morza. Kolejną jest zasada starannego oddzielania mleka i nabiału od produktów pochodzenia zwierzęcego, posunięta aż do używania osobnych zlewów, naczyń i ścierek służących do przygotowywania tego pożywienia. Ważne są źródła pochodzenia produktów przeznaczonych do spożycia, bowiem ich przygotowanie, na przykład ubój zwierząt, także powinno przebiegać według zasad koszerności.

Należy jednak zaznaczyć, że większość tych drobiazgowych i trudnych do realizacji w codziennym życiu przepisów obowiązuje jedynie w ortodoksyjnej odmianie judaizmu. Zwłaszcza w jego wydaniu wschodnioeuropejskim, zwanym chasydyzmem. Takim, jakie praktykowane jest na przykład przez mieszkańców nowojorskiej dzielnicy Boro Park. Przy okazji warto wspomnieć, że jedna ze znaczniejszych zamieszkałych tam linii rabinicznych wywodzi się z Bobowej na Podkarpaciu.

To właśnie reprezentanci ortodoksyjnego judaizmu przestrzegają surowych przepisów odnoszących się do rodzaju noszonego stroju i fryzury. Praktykują zasadę osłaniania włosów zamężnych kobiet, co powoduje zwyczaj noszenia peruk. Powszechnie przestrzegają zasad koszerności, nawet tych szczególnie restrykcyjnych, dotyczących obchodów święta Paschy (Passover), co odzwierciedla się w organizacji i wystroju kuchni. Dbają o właściwą celebrację szabatu, powstrzymując się w tym dniu od wszelkiej pracy. Obowiązuje ich wiele nakazów i zakazów ingerujących w pożycie intymne, w tym szczegółowe przepisy regulujące te kwestie pod względem rytualnej "czystości". Także i podział miejsc w synagodze dokonywany jest według kryterium płci.

Ten odłam judaizmu to jednak jedynie szeroki margines głównego nurtu tej religii, czyli upowszechnionego w całej żydowskiej diasporze oraz w Izraelu judaizmu reformowanego, dostosowanego do realiów współczesności, przeważnie praktykowanego wyłącznie w warstwie obyczajowej i niejako od święta. Ta forma wyznania mojżeszowego propaguje pełne równouprawnienie, posunięte tak daleko, że kobieta może pełnić funkcję rabina. Jeszcze inny i również powszechny jest wykreowany i dominujący w Ameryce judaizm konserwatywny, łączący religijność chasydyzmu i filozoficzne nastawienie nurtów sefardyjskich z racjonalniejszym niż w nurcie ortodoksyjnym podejściem do kwestii niektórych zaleceń talmudycznych. W odmianie konserwatywnej brak jest miejsca dla dyskryminacji kobiet w synagodze i życiu społecznym czy rodzinnym. Brak też zakazów asymilacji i zawierania małżeństw mieszanych, które wciąż obecne są w społecznościach ortodoksyjnych. Brak krępujących przepisów odnoszących się do stroju czy powstrzymywania się od odbierania telefonów i używania samochodu w sobotę. Obyczajowość judaizmu konserwatywnego dostosowana jest do wymagań współczesności i amerykańskiej rzeczywistości, niemniej wciąż zachowane są niektóre jego zasady, na przykład te dotyczące ogólnych warunków koszerności, przestrzegania szabatu i celebrowania najważniejszych świąt religijnych.

Chociaż zróżnicowany i podzielony, jest jednak judaizm fundamentem chrześcijaństwa, co podkreślają zwłaszcza dokumenty soborowe. W 1980 r. ukazała się "Deklaracja o Stosunku Kościoła do Judaizmu" wyrażająca stanowisko biskupów niemieckich. Znalazło się w niej stwierdzenie: "Kto spotyka Jezusa Chrystusa, spotyka Judaizm". Jan Paweł II odbywając wizytę duszpasterską w Niemczech w tym samym roku powiedział, że w pełni zgadza się z tymi słowami

chemisiaAa

Voodoo, czyli wudu, oznacza religie, zwyczaje rytualne, taniec i w ogole styl zycia prawie 90 procent ludnosci Haiti. Magicznym obrzedom, zakleciom i opetaniom towarzysza jednoczesnie znaki krzyza, wzywanie imion swietych Kosciola i ceremonie znane kazdemu katolikowi. Praktykujacy wudu uwazaja sie za katolikow. Twierdza, ze katolicyzm jest warunkiem bycia prawdziwym wyznawca tego kultu. Haiti, wyspe w basenie Morza Karaibskiego, zamieszkuje dzisiaj okolo 90 procent Murzynów i 9 procent Mulatow. Przodkowie wielu z nich przyplywali z Afryki juz od poczatku XVI wieku wraz z wielkimi transportami niewolnikow. Hiszpanie, a od konca XVIII wieku Francuzi, najchetniej kupowali niewolnikow pochodzenia dahomejskiego (dzisiejszy Benin w Afryce Zachodniej). Niewolnicy zajeli miejsce wymordowanej ludnosci indianskiej. Byli niezbedni do pracy na plantacjach trzciny cukrowej. Wielu z nich pochodzilo z murzynskich plemion Fon i Joruba, a w XVIII wieku z plemion Konga. W nowy swiat Ameryki, organizowany przez katolickich plantatorow, wchodzil zywiol afrykanskich religii i obyczajow czarnej wiekszosci.
Spojrzenie bialych ludzi na czarnoskorych przybyszow bylo zazwyczaj jednoznaczne. Czarny reprezentowal silê fizyczna, ktora przynosila zyski, lecz mogla byc takze grozna. Ochrzczony, a wiec "oswojony" niewolnik przypominal czlowieka (od 1664 roku istnial obowiazek chrzczenia i katechizowania niewolnikow, lecz praktyka nauczania ich nalezala do wyjatkow). Praca i tylko praca - sadzili plantatorzy - pozwoli utrzymac niewolnikow w karnosci i przyspieszy proces zapominania o dawnej ziemi, wiosce i zabobonach.
Spojrzenie niewolnikow bylo zupelnie inne. Bialy czlowiek rozkazuje przyrodzie i ma potezna sile. Nie boi sie duchow, a jego duchy, loa, przynosza szczescie. Najwyzszy bog Mawu - z czasem nazwany francuskim imieniem Bon-Dieu - jest wladca calego swiata, zyczliwym bialemu czlowiekowi. Bostwo przeznaczenia Fa wyznacza miejsce w swiecie. Jesli przyjme chrzest -myslal niewolnik - przyjme miejsce w swiecie bialych ludzi. Chrzest jest tajemnicza, zyciodajna woda , ktora magicznie przemienia swiat. Niewolnik zauwazyl, ze bialy pan po chrzcie jest wobec niego inny - lepszy; nawet daje prezenty. Chrzest przywracal deptana godnosc. Swiat czlowieka czarnego wzbogacal sie o nowe rytualy katolickie, dziwne (zazwyczaj francuskie) slowa majace moc, piekne przedmioty, wsrod ktorych krzyz zajmowal miejsce centralne. Ale ten sam swiat nie przestal byc pelen duchow, ktore sa armia Bon-Dieu. Boski waz Dambala wciaz przeciez istnieje: ukrywa sie pod imieniem swietego Patryka. Czarnoskory wierzyl takze, ze moze wezwac umarlych, ktorzy pomoga mu w monotonnej pracy na polu - umarlych bez dusz, zombi. Z jednej strony zombi sa bezdusznymi niewolnikami niewolnikow, a z drugiej strony moga byc duchami pozbawionymi ciala, ktore, jak potezne moce, oddzialuja magicznie.
Wspólczeœni badacze przypuszczaja, ze kult wudu wylonil sie przede wszystkim z rytualow nocnych tanców zwanych calendas. Mimo zakazow (karano tez plantatorow, ktorzy na to pozwalali) przetrwaly w ukryciu. Taniec, spiew, rytual, staly sie spoiwem chroniacym tozsamosc czarnoskorych niewolnikow, podtrzymujacym ich godnosc, oraz sile napedowa, ktora na Haiti wywolala powstania w roku 1758 i 1790.
Zniesienie niewolnictwa w 1793 roku ostatecznie doprowadzilo do zerwania kontaktow z Afryka. Haiti proklamowalo niepodleglosc w 1804 roku. Prawdziwy wyznawca wudu ma dzisiaj obowiazek stac sie katolikiem i spelniac wszystkie katolickie praktyki, choc zarazem jest wtajemniczany jakby innym "kanalem" w misteria wudu. Rytualy katolickie otrzymuja teologia afrykañska. Na przyklad po poswieceniu kosciola na sposob katolicki nastepuje czesc dodatkowa - zlozenie ofiary ze zwierzecia i wprowadzenie ducha, loa, do swiatyni.
Praktyka kontaktu z loa jest rdzeniem religii wudu. Sama nazwa wudu znaczy "duch", "boskosc" w jezyku ludnosci afrykanskiego Beninu. swiat jest pelen duchow - powie i dzis wyznawca wudu z Haiti. Nalezy przed nimi chronic sie, wykorzystywac je i sluchac, ale tez i wznosic modly, aby przeblagac ich gniew. Dlatego kaplan albo kaplanka nosza grzechotki, które lagodza kaprysna nature duchow. Mezczyzni i kobiety wtajemniczeni w religie przygotowuja uczty ku czci duchow przodkow, ktorym sklada sie ofiare z zebranych plodow rolnych, pielegnuja cmentarze i swiete drzewa. Ceremonie zwykle odbywaja sie na cmentarzach wokol krzyza - miejsca najswietszego. Pod nim zapala sie lampy, sklada jedzenie, uprawomocnia przysiegi, leczy chorych. Krzyz to Baron Samadi -wladca zmarlych, utozsamiany z Jezusem.
Najdoskonalsza forma kontaktu z duchami jest opetanie. Ma ono charakter czasowy: dochodzi do niego podczas ekstatycznego tanca w rytm dynamicznie uderzanych bebnów. Kazdy czlowiek - uczy filozofia wudu - ma przynajmniej dwie dusze. Jedna z nich, gro bonans ("wielki aniol stroz"), jest podczas nawiedzenia przez obcego ducha usunieta. Jej miejsce zajmuje pozadany, dobry duch. Opetany (czofe) staje sie medium, przez ktore wspolnota otrzymuje rady od ducha; zdarzaja sie tez uzdrowienia. Gro bonans, który opuscil cialo, siada nad wodami; bedzie pozniej przyzywany do powrotu.
Wtajemniczony kaplan wudu jest czesto jakby oficjalnym przedstawicielem Kosciola, pere savane, sprawujacym nierzadko ceremonie zarezerwowane tylko dla kleru. Zawsze istota ceremonii jest polaczenie z jakims loa, duchem, co poprzedzaja modlitwy Ojcze Nasz, Zdrowas Mario, hymn do Ducha Swietego, kropienie woda swiecona.
Proba zjednania sobie loa moze wiazac sie z czasowym wyrzeczeniem sie przyjemnosci albo pielgrzymowaniem do miejsc cudownych. Owe miejsca sa najczesciej zwiazane z woda, nad która odprawia sie szereg rytual ów, jak wzywanie zmarlego albo dajace szczescie kapiele w dniu Bozego Narodzenia i Wielkiej Nocy.
Kult duchów laczy sie zarazem z kultem swietych sprzyjajacym rozwojowi wudu. W Ameryce Polnocnej, która jest w wiekszoœci protestancka, wudu wlasciwie sie nie przyjelo (protestantyzm nie uznaje kultu swietych). Dopiero w XX wieku przyniesli je ze soba na ten kontynent emigranci z Haiti.
Istnieje prawdopodobny zwiazek miedzy tradycja wudu a rastafarianizmem - mesjanistycznym i politycznym ruchem czarnoskorych, ktory powstal na Jamajce. Jest on obecny juz w wielu miejscach swiata pod postacia muzyki reggae. Trudno jednak powiedziec, czy byl tego swiadom Bob Marley, slynny muzyk, nazwany ambasadorem jamajskiej kultury. Wudu - "duch", "boskosc" Loa - domowe bostwa, duchy, patronujace Bogu stworcy. Sa utozsamiane ze swietymi Kosciola katolickiego Mawu -jedyny Bog stworca, wladca swiata u plemion dahomejskich. Byc moze, to on przyjal u Haitanczykow imie najwyzszego, "katolickiego" Boga Bon-Dieu Bon-Dieu - wladca wszechswiata, ktoremu podlegaja wszystkie duchy Zombi - bezduszne ciala sluzace niewolnikom albo tez dusze bezcielesne, które maja moc magiczna Baron Samedi - wladca zmarlych, utozsamiany z Jezusem Hounsi - mezczyzni i kobiety wtajemniczeni w wudu Fa - duch, bostwo przeznaczenia Ogu - imie jednego z duchow, na czesc ktorego odbywa sie corocznie lipcowe swieto w miejscowoœci Plain du Nord. Utozsamiany z biblijnym Jakubem Starszym Czofe - nazwa czlowieka opetanego, opanowanego przez ducha Gro bonans - dusza "wieksza" czlowieka, ktora zyje po smierci i ktora opuszcza czlowieka na czas nawiedzenia przez obcego ducha.